Politiek, populisme en medezeggenschap

Je komt ze vaker tegen. Termen als Taakvolwassenheid, Zelfsturing, Transparantie en Pilots. En wat dacht u van ‘Doen is het nieuwe denken’? Het klinkt allemaal positief maar verhult waar het werkelijk om gaat. Ik word dan altijd wat voorzichtig. Zo ook bij normalisering. Afgelopen week werd besloten om de rechtspositie van de ambtenaar te normaliseren. Klinkt positief, maar willen we dat wel echt?

De 1e Kamer heeft ‘na zorgvuldige afweging’ het nogal rammelende wetsvoorstel tot normalisering van de rechtspositie van de ambtenaar aangenomen. Door de bijzondere positie van de Overheid als wetgever en werkgever was enige bescherming van de ambtenaar nodig tegen de willekeur die de politiek op de ambtenaar kan uitoefenen. De indieners van het wetsvoorstel vinden dat de ambtenaar inmiddels wel genoeg bescherming geniet en met de voorstemmers zijn zij van mening dat dat de Nederlandse Schatkist best wat mag kosten (minstens 100 miljoen!).

De kosten voor deze zogenaamde normalisering staan niet in verhouding tot de besparingen die dit ooit zal opleveren. Ernstiger vind ik het argument dat de ambtenaar deze bescherming niet meer nodig heeft. Als medezeggenschapstrainer hoor ik te veel verhalen over schofferingen en bedreigingen van (gemeente)ambtenaren die politieke ambtsdragers zich denken te kunnen permitteren. Er zijn maar weinig gemeentesecretarissen die dan voor hun medewerkers gaan staan. De meesten durven amper een paraplu als buffer te ontvouwen voor een wat al te licht ontvlambare wethouder of burgemeester. Ik vraag me dan ook af of we wel in dezelfde werkelijkheid leven. De signalen over een angstcultuur bij diverse organisaties komen echt niet zomaar uit de lucht vallen. En met de verdere opkomst en verspreiding van het populisme houd ik mijn hart vast. Net als vele Amerikanen sinds afgelopen 9/11.

Nu we het toch hebben over normalisering: wordt het niet hoog tijd om werknemers bij de Overheid dezelfde rechten, bescherming én invloed te geven die medewerkers in het bedrijfsleven al lang hebben? Werknemers zijn in belangrijke mate afhankelijk van wat de eigenaren met hun organisatie willen gaan doen. Die afhankelijkheid en het verschil in machtspositie vinden we zo belangrijk dat we in onze Grondwet (art 19) hebben opgenomen dat medewerkers invloed moeten kunnen uitoefenen op dergelijke besluiten. Dat heeft tot gevolg dat alle organisaties – ook die met buitenlandse eigenaren – hun plannen eerst aan de medewerkers moeten voorleggen alvorens ze tot uitvoering mogen overgaan.

Bij de Overheid lijkt dit echter niet van toepassing. Medewerkers bij de Overheid hebben op grond van artikel 46d lid b van de WOR géén recht om te overleggen of te adviseren over besluiten die de politiek wil nemen waar het de werkzaamheden en de taken van de ambtelijke organisatie betreft. Hier blijkt de ambtenaar in het nadeel te zijn. Dus zowel de bescherming tegen willekeur als de invloed van de medewerkers op de plannen bij overheidsorganisaties zijn nog steeds niet goed geregeld. Hier is de Overheid nog wèl een bijzondere werkgever en is de positie van de ambtenaar nog verre van genormaliseerd!

De politiek meet hier met twee maten. En werd dat niet gezien als een belangrijke oorzaak voor de opkomst en groei van het populisme?

Renato Giuseppin
Directeur / Senior trainer-adviseur avM